نفت و بختیاری

     در خلال سال های 1899 تا 1902 که کشمکش هایی بین کشور های روس و انگلستان بوده و هر کدام چشم طمع به خاک کشورمان ایران داشتند با پیشنهاد و گرفتن امتیاز نفت و راه آهن از یکدیگر گوی سبقت بگیرند . در سال 1901 ویلیام ناکس دارسی موفق شد تا امتیاز نفت را از مظفر الدین شاه قاجار بدست آورد تا از نفوذ روس به خلیج فارس جلوگیری کند.

     یک تاریخ نویس روس می نویسد ، چشم پوشی ما از کسب امتیاز خط آهن و تأئید امتیاز ی که انگیسی ها بدست آوردند (امتیاز نفت ) اولین شکست اقتصادی و سیاسی ما در آغاز جنگ روسیه و ژاپن بود و تنها چند سال وقت لازم بود تا حکومت ما اهمیت این شکست را احساس کند.([1])در قرارداد ده ماده ای تنها دو ماده آن مربوط به بختیاری ها بوده که امتیاز دارسی در قلمرو آنها قرار گرفته بود . ماده سه – دولت علیه ایران کلیه اراضی غیر مزروعی واقع در حوزه امتیاز را در صورت نیاز جهت اجرای عملیات بلاعوض در اختیار مهندسین صاحب امتیاز قراردهد و صاحب امتیاز بهای عادلانه ای به قیمت روز پرداخت نماید .

     ماده نه – دولت علیه ایران به صاحب امتیاز اجازه می دهد تا هرگونه تأسیسات یا محدثاتی که مورد نیاز کارهای عملیاتی باشد ، در منطقه قرارداد دایر و ایجاد کند . مهندسین ابتدا در مرز عراق در چاه سرخ در غرب کرمانشاه شروع به حفر چاه کردند اما بعد از دو سال به عللی عملیات خود را متوقف کرده و با تمام وسایل به منطقه قشلاق بختیاری  در محلی به نام ماماتین نقل و مکان کردند و در سال 1905 م. در این ناحیه شروع به عملیات حفاری کرده و متعاقب آن در سال 1907 م. دامنه عملیات خود را در منطقه نفتون مسجدسلیمان گسترش دادند. در سال 1908م. تلگرافی مبنی بر توقف عملیات بدست رینولدز سر مهندس رسید اما او تلاش نمود و منتظر دستورات کتبیزماند که یکباره نفت با قدرت فوق العاده ای شروع به فوران کرد .

    هنگامی که پریس با خوانین سر گرم گفتگو در مورد جاده بختیاری بود شایعاتی در مورد اعطای نفت به دارسی و ایجاد شرکت جدیدی به نام سندیکای امتیازات به کوش می رسید .([2])خوانین قبل از شروع عملیات می خواستند که از قصد نهایی صاحب امتیاز در قلمرو بختیاری اطلاع حاصل کنند. در طی سفر پریس در سال 1905 م. به منطقه بختیاری و انعقاد قرارداد تغییراتی در منطقه بختیاری بوجود آمد ، نجفقلی خان صمصام السلطنه ایلخانی و غلام حسین خان شهاب السلطنه (سردار محتشم )ایلبیگی بود. هرچند در همین موقع حاجی علیقلی خان برادر کوچک صمصام السلطنه کوشش می کرد تابه کمک حکومت مرکزی و همکاری شیخ خزعل و احتمالآ حمایت و پشتیبانی سفارت روس در تهران منصب ایلخانی را به خود اختصاص دهد . در مذاکرات اولیه ده درصد از در آمد را به بختیاری ها داده ، اما سردار اسعد آن رقم را کافی ندانست و مطالبه بیست درصد در آمد را داشت. پریس کوشش می کرد که بهترین معامله را برای شرکت سندیکای امتیازات انجام دهد و از طرفی حاجی علیقلی خان سردار اسعد هم در تلاش بود که بهترین امتیازات را از شرکت نفت دارسی برای خوانین بدست آورد. قرارداد بین شرکت سندیکای امتیازات و خوانین بختیاری در سال 1905م. بوسیله نجفقلی خان صمصام السلطنه ، غلامحسین خان شهاب السلطنه، حاج علیقلی خان سردار اسعد و نصیر خان صارم الملک و پریس ژنرال کنسول بریتانیا در اصفهان و رینولدز نماینده دارسی به امضاء رسید.([3]) از قرارداد مذکور یک نسخه برای امور خارجه ارسال شد تا دولت آن را مورد تأئید قراردهد ولی از آنجایی که قرارداد بدون کسب اجازه دولت منعقد شد از طرف دولت به رسمیت شناخته نشد. اگر چه اعتراض دولت ایران علیه قرارداد دارسی و بختیاری از نظر انگلیسی ها چندان مهم نبود و صرفأ جهت انجام تشریفات به وزارت امور خارجه ارسال شد . شرکت سندیکای امتیازات امیدوار بود که در صورت بروز اختلاف با خوانین بتواند از حمایت دولت مرکزی ایران برخوردار شوند. مدتی نگهبانی چاههای نفت به عهده خوانین گذاشته شد سپس در سال 1907م. تعداد بیست سرباز از هنگ هیجدهم نیزه دار بنگال به فرماندهی ارنولد ویلسون به ایران اعزام گردید.([4])زیرا در آن موقع از لحاظ سیاسی تغییراتی در ایران بوجود آمد که در رابطه با بختیاری و مسئله نفت بی تأثیر نبود .